[03] Technika

Ten rozdział będzie poświęcony już zagadnieniom technicznym. Głównie typy central i ich charakterystyka, budowa infrastruktury, jak rozpoznać centrale, itp...

[03.01] Typy central w Warszawie - podstawowe informacje

Oto centrale jakie występują w Warszawie (montowane przez TPSA):

a) mechaniczne:

- Pentaconta 1000C

Mechaniczna centrala z lat 60-tych, oparta na wybierakach krzyżowych. Obsługuje wybieranie DTMF (tonowe) i dekadowe (pulsowe). Nie wysyła caller ID. Ze światem komunikuje się używając R2. Większość Pentacont w Warszawie są połączone ze sobą, przez co połączenie np. pomiędzy abonentami 678xxxx i 633xxxx jest realizowane bez użycia CT (centrali tranzytowej). W przypadku łączenia z innymi centralami połączenie jest realizowane przez CT. Szybko zestawia połączenie wewnątrz centrali. Obsługuje m.in. abonentów 633xxxx, 641xxxx, 644xxxx, 678xxxx, 679xxxx. Rozpoznać ją można po:
- marszruta w ruchu wychodzącym i lokalnym;
- po wybraniu 0 uzyskujemy taki sam dialtone jak po podniesieniu słuchawki (drugi taki przypadek występuje tylko na centrali E-10) - 'zero lokalne' z rejestru a nie z cemy.
Ma możliwość szczegółowego billingu.

- K-66

Polska podróbka Pentaconty, wyprodukowana w 1966 roku. Stąd ta nazwa K(rzyżowa z 19)66 (roku). Umożliwia wybieranie w DTMF i dekadzie. Sama komunikuje się ze światem dekadą, przez co nawet połączenia lokalne są realizowane w czasie do pół roku... ;-). Każde połączenie ze światem jest realizowane przez CT, i jako jedyna z jaką się spotkałem, ma marszrutę w ruchu przychodzącym. Prefiksy w Warszawie: 36xxxx (Koło I), 39xxxx (Żoliborz II), 49xxxx (Mokotów III), i 818xxxx (Ząbkowska II). Charakteryzuje ją wysokotonowa marszruta, szybsza niż na innych centralach. Śmieszną sytuację można było zaobserwować podczas zmiany numeracji z 18xxxx na 818xxxx. Tydzień przed oficjalną zmianą nie było różnicy czy się dzwoni na 180000 czy na 8180000. Natomiast gdy się dzwoniło z jakiejś linii podpiętej pod 18xxxx na numer 818xxxx, połączenie było realizowane przez CT, mimo iż było to połączenie lokalne. Sam jestem jej abonentem i poza tym że jest wolna, to jedyne na co mogę narzekać, to że jest strasznie powolna. Posiada szczegółowy billing, i możliwość blokady w ruchu wychodzącym. Sygnał zera z cemy (burczący), z pewnym opóźnieniem (które można olać :-) ). Do końca tego roku wszystkie takie centrale mają podobno zlikwidować...

- Strowger 32 AA/AB

Centrala na wymarciu. W Warszawie nie ma już takiej ani jednej (poza zakładowymi), więc nie będę się rozpisywał o niej. Rzęch z czasów powojennych, ale ma także swoje zalety. Brak caller ID, wybierania DTMF. Wybieraki podnosząco-obrotowe, które też miały zalety. Ruch lokalny realizowany natychmiastowo. Gdy w dawnych latach w Warszawie były same Strowger'y, wszystkie połączenia były realizowane natychmiast. W Warszawie nie istnieje już żaden Strowger (poza zakładowymi). Rodzinie tej centrali składamy wyrazy głębokiego ubolewania z powodu odstrzału biedaczki.

b) elektroniczne:

- E-10, E-10A

Made in Poland... Podobnie jak w przypadku K66, podróbka Alcatel'a E10. Wiem tylko że udostępnia DTMF i dekadę. Używana w południowej części dawnego województwa warszawskiego (Zalesie, Tarczyn, itp.), oraz na Żeraniu i Grochowie (614xxxx, 612xxxx). Charakterystyczny 'dzwoniący' dialtone, krótka marszruta w ruchu lokalnym (podobnie jak na Pentaconcie), po wybraniu zera, sygnał dialtone lokalny - nie z cemy (jak na Pentaconcie). Słowem Pentaconta na tranzystorach i diodach. UCY 7400 to jest hi-tech co nie ? :-). Komunikuje się ze światem kodem R2. Mimo dosyć starej konstrukcji, centrala ta potrafi zaskoczyć takimi bajerami jak pięć równoczesnych blokad linii na kod, automatyczne budzenie, przekierowania, teletaxa, połączenie oczekujące. Teoretycznie wysyła caller ID, jednak tepsa nie potrafi tak zaprogramować cetów i cemy coby rozpoznawała to caller ID. Na zachodzie spotkać można nawet E-10A z ISDN... 

c) cyfrowe:

- E-10B

Bardzo podobna do swojego pierwowzoru. Alternatywa na rozporządzenie ministra łączności które od kilku lat zabrania montowania central innych niż cyfrowe. Jest to nic innego niż E-10(A), z tym że na tyle zmodyfikowana, że można ją już określić jako cyfrową. Ze światem komunikuje się już kodem SS7 (sygnał siedem - standard central cyfrowych), a bajery ma takie same jak E-10. Prawdopodobnie tepsa teraz zacznie je masowo instalować, ze względu na to iż są to centrale o wiele tańsze od S-12, EWSD, i 5ESS. Przedtem były spotykane w Poznaniu. O ich istnieniu w stolicy wiemy od niedawna, więc wiele znaków zapytania w wykazie central to może być właśnie E-10B. Nie każdy egzemplarz się 'wyświetla'. 

- S-12 Alcatel

Najpopularniejsza centrala wykorzystywana przez teleścierwo. Full bajery: przekierowania, budzenia, billing szczegółowy, CID, telekonferencje, DTMF, dekada, połączenie oczekujące, teletaxa. Pracują jako samodzielne centrale + tranzyt. Np. 818xxxx to K66, a 618xxxx to S12 która działa jako samodzielna centrala, i jako CT dla 818xxxx. Dla Żoliborza cetem jest centrala S-12 (Broniewski II) o prefiksach 663xxxx i 669xxxx (RSU - remote subscriber unit - wyniesiony blok abonencki o prefiksie 639). Ten cet obsługuje następujące centrale miejskie: 633xxxx (Broniewski I - Pentaconta), 834xxxx, 835xxxx, 864xxxx (Wawrzyszew - 5ESS), 833xxxx, 832xxxx (Wawrzyszew/Żoliborz - 5ESS), 39xxxx (Żoliborz II - K66). Lokalne połączenia realizowane natychmiast, a z innymi cyfrowymi bardzo szybko. S-12 można poznać że działa numer serwisowy 974 (wybrać, odłożyć, centrala oddzwoni). Istnieją różne odmiany (S-12x), różniące się minimalnie konstrukcją, i możliwościami instalacyjnymi (kontenery, wsie, cety, itp.).

- EWSD Siemens

Udostępnia wszystko to co S-12, ale nie jest używana jako CT (w Warszawie). Za to cała cema na takiej EWSD stoi. Parę sztuk na prawobrzeżnej Warszawie (616xxxx i 617xxxx - Saska Kępa, 671xxxx i 672xxxx Gocław, 779xxxx - Otwock). Poznaje się ją po 'miękkiej' marszrucie. Sinusoida narasta i opada płynnie, a nie tak jak na innych - skokowo. Dla ludzi którzy znają się na technice dźwięku: obwiednia natężenia dźwięku narasta i opada gładko. Centertel również używa tego typu central.

- 5ESS Lucent Technolgies

To samo co dwie poprzednie, z tym że jest używana tylko jako centrala samodzielna. Parę sztuk na lewobrzeżnej Warszawie (Bielany i Ochota). Między innymi używana na prefiksach; 832xxxx, 833xxxx, 834xxxx, 835xxxx, 822xxxx, 823xxxx, 824xxxx, 846xxxx, 864xxxx, 870xxxx. Ostatnio zaczęto ją wykorzystywać jako centralę do ISDN.

- Lucent SRDA Airloap

Niestety nie mamy bliższych informacji na temat tej centrali, a właściwie systemu. Jest to dodatkowy moduł do centrali 5ESS pozwalająca na przyłączenie abonentów drogą radiową (emisja cyfrowa), bez strat jakości. SRDA - System Radio Dostępu Abonenckiego. Testy praktyczne wykazały całkowitą szajzowatość tego systemu: problemy z internetem, cholerna awaryjność, zrywanie połączeń, błędy w montażu, jakość połączeń niedostateczna... Nie życzę tego nawet najgorszemu wrogowi.

- Will CDMA Motorola

Przesyłany cyfrowo głos jest kompresowany przy użyciu kompresji stratnej wysokiego stopnia (w przeciwieństwie do MP3, tutaj słychać różnicę). Jakość połączeń jest podobna do GSM, a czasami nawet gorsza. W przypadku tego systemu, abonent dostaje urządzenie końcowe (teoretycznie) do instalacji w domu, do którego się podłącza już zwykłym kablem telefon. Wygląda to jak pudełko wielkości kasety 'pogrubionej kasety wideo' z anteną helikalną. Zasilanie zewnętrzne (12V). Działa to w sposób bardzo podobny do sieci telefoni komórkowej. Dialtone jest dawany lokalnie z terminala. Mimo tego że terminal fizycznie zarejestrowany jest np. w Górze Kalwarii, to zupełnie mu nie przeszkadza wywiezienie do Wyszogrodu, i używanie go w tamtych rejonach. Jest to dosyć ciekawa (a jakże opłacalna) alternatywa na telefon komórkowy, pod warunkiem posiadania samochodu (rozmiary, konieczność posiadania aparatu zewnętrznego, zasilanie i pobór prądu).

Po za tym firmy i instytucje wykorzystują jeszcze kilka innych central:

a) MATRACOM 6500 (Matracom seria MC 65xx, Matra Nortel Communications, Francja)

Cyfrowa centrala używana przez urząd wojewódzki (695xxxx), i nie tylko. Lubi wyświetlać się niepełnym numerem. Np.: 7715795 wyświetla się jako +482277157.

b) ALCATEL 4400

Używana np. przez Auchan (5198xxx).

c) ALCATEL 4200/4200 E

Mała (wymiarowo i pojemnościowo) centralka o architekturze ISDN, wykorzystywana m.in. przez WaWa Taxi.

[03.02] Jak rozpoznać centralę ?

Przydatna sprawa. Najprościej jest się kogoś spytać. Można próbować w Biurach Obsługi Klienta, lub można zadzwonić na samą centralę. Nie wiem jak to jest w innych miastach, ale w Warszawie na większość central można się dodzwonić pod numer xxx2076. Np. 8182076 - pod tym numerem siedzi obsługa centrali 818xxxx. Wystarczy grzecznie zapytać, coś ściemnić, i po bólu. Pan (lub panie) który siedzi na centrali wyśpiewa typ, i jesteśmy happy. No ale tak jest tylko w Warszawie, a jak gdzie indziej rozpoznać centralę ? Można na słuch, ale to wymaga dużej wprawy. Poniżej podamy najprostsze sposoby, które jednak wymagają by usiąść przy aparacie podłączonym pod daną centralę. W przyszłości walniemy jakieś wave'y do rozpoznawania danych central:

Strowger 32AA/32AB

Centrala biegowa (nierejestrowa), połączenie jest zestawiane w czasie rzeczywistym. Wybieranie tylko pulsowe (dekadowe). Po pierwszej oraz trzeciej cyfrze charakterystyczne brzdąknięcie jak sprężynką od długopisu (ruch pionowy wybieraka podnosząco-obrotowego). W czasie ciszy często występuje brzęczenie ok.200 Hz , które okresowo nasila się i słabnie. Jeśli ma SUS (stojak urządzeń sygnałowych) mechaniczny to częstotliwość sygnałów lubi pływać, czasem nawet bardzo. Połączenia lokalne zestawia natychmiast (bez marszruty-jedyna centrala która nie generuje tego sygnału).

K-66:

Po zerze słychać 'warczący' sygnał z cemy, który jest podawany z pewnym opóźnieniem. Na niektórych odmianach 'zero lokalne'. Występuje dość długa marszruta w ruchu lokalnym Dosyć wysokotonowy sygnał wołania, głośniejszy niż na innych centralach. Często częstotliwość pływa. Z reguły krótka temporyzacja (także w ruchu przychodzącym !!!), występują odmiany bez marszruty (z ciszą).

Pentaconta:

Sygnał 400 Hz sinus. Po zerze, dostajemy sygnał lokalny (nie burczący). Bardzo krótka marszruta w ruchu lokalnym. Gdy wybierzemy własny numer, i w połowie tej marszruty odłożymy słuchawkę, dzwonek w telefonie nam raz zadzwoni (wymaga dużej wprawy).
Dialtone wchodzi z pewnym opóźnieniem, poprzedzony cichutkim brzęczeniem. Na sygnale wołania występują czasem przesłuchy (gadki ludzi samych do siebie którzy też mają wołanie - czekają na połączenie, między sygnałami wołania często słychać zajętość lub dialtone (ciągły).

E-10(A):

Sygnał 400 Hz sinus lekko nisko szumiąco-dzwoniący. Pentaconta na tranzystorach. Charakterystyczne, dźwięczne sygnały. Zero tak jak na Pentaconcie, lokalne. Dialtone wchodzi od razu.

E-10B:

Sygnał podobny do E-10(A), lecz już nie 'dzwoni'. Jak się na nią dzwoni, sygnał jest lekko podobny do 5ESS. Ja doradzam wybrać 985, i posłuchać. Na S-12 mamy komunikat z CT, na E-10 (A i B) mamy marszrutę, i lokalny komunikat 'nie ma takiego numeru' w wykonaniu lokalnego Elvisa danej centrali (czyt: technika o najseksowniejszym głosie). W odróżnieniu od E-10A po zerze sygnał z cemy (burczący), a nie tak jak na E-10 lokalny. Centrala zbyt świeża na naszym terenie by podać jakieś konkretniejsze wskazówki.

S-12:

Sygnał 425 Hz czysty, 0 z CEMY burczące. Mmm... Standardowa, najczęściej spotykana centrala. Idealnie stabilizowane sygnały. Poznaje się ją po tym, iż po wybraniu 974 (w niektórych miastach może to być inny numer) i odłożeniu słuchawki centrala oddzwania, lub daje ciągły sygnał (na pewno nie daje zapowiedzi "nie ma takiego numeru").

5ESS:

Ciche, lekko szumiące sygnały (ciężko wyczuwalne w pierwszym momencie). Zapowiedzi słowne często kobieco-quasi- syntetyczne. Nie odwraca pętli po połączeniu (na łączu abonenckim).

EWSD:

'Gładkie' tony - obwiednia głośności narasta i opada łagodnie - przez co nie ma charakterystycznych pykań pomiędzy np. sygnałami wołania. Facetka która wygłasza komunikaty (tzw. "Janina Magnetofon") brzmi jakby od dwóch dni nic nie jadła, albo jakby była nieprzytomna.

Może tego i niewiele, ale postaramy się to uzupełnić. Gdy osobiście przekonasz się jak brzmią poszczególne centrale, to po pewnym czasie sam będziesz je rozpoznawał na słuch. Wystarczy tylko trochę poćwiczyć.

[03.03] Ach ta pętla

W jednym z czyichś faq znalazłem schemat urządzenia, które podobno wykrywało czy dane połączenie jest za darmo. Urządzenie to składało się z dwóch diod LED i rezystora. Był to najzwyklejszy detektor pętli (tak jak my to nazywamy). Według autora, jeżeli zaczyna się taryfikacja, to odwraca się pętla. Prawda jest taka, że teoretycznie kiedy po drugiej stronie ktoś podniesie słuchawkę, to pętla się odwraca. W przypadku Pentaconty, pętla się nie odwraca gdy się dzwoni na urzędowo darmowe numery (99x), a na pozostałe się zawsze odwraca po podniesieniu słuchawki przez abonenta b. W przypadku S-12 i K-66 pętla się odwraca zawsze (no chyba że się dzwoni na darmofon), niezależnie czy numer jest darmowy czy nie. Nie wiem jak to działa na 5ESS, E-10 (podobno tak jak na Pentaconcie) i EWSD - nie miałem okazji sprawdzić. Przydatność takiego urządzenia jest wątpliwa, chyba że...

Ostatnio zmontowałem sobie taki wynalazek u siebie, na swojej S-12. Przepis: dwie diody LED, łączymy je ze sobą odwrotnymi biegunami (anoda pierwszej z katodą drugiej, katoda pierwszej z anodą drugiej) i wpinamy szeregowo z telefonem w jedną z żył. Podnoszę słuchawkę, zapala się pierwsza. Dzwonię gdzieś (np. na jakieś 0800xxxxxx), pętla się odwraca, zapala się druga dioda. Na początku używałem tego dla zabawy, później wykorzystałem to przy dzwonieniu pod 913. Pętla się odwróciła, a w słuchawce cisza. Co się ktoś tam nasłuchał moich bluzgów...

A oto schemat takiego urządzonka (chyba nawet szpiedzy z tepsy zaqmają działanie tego czegoś):

(Po lewej linia telefoniczna - nie energetyczna of course... Po prawej telefon)

I tu się zaczyna reszta tego 'chyba że...'. Zaciekawiło mnie gdy wymontuję drugą diodę, tą która się świeci gdy pętla się odwróci. Wyszło mi że zaraz po podniesieniu słuchawki mnie rozłączy (jak zwykle nie myliłem się). Zaciekawiło mnie także jak z opłatą za takie krótkie połączenia. Otóż na billingu wygląda to tak: numer, data, godzina połączenia, czas trwania rozmowy: 0m00s, koszt: 0zł00gr. W tej chwili przydaje mi się to do skanowania prefiksów, i do wkurzania takiego jednego kolesia... 

Uwaga! Urządzenia było sprawdzane na centrali typu S-12, i nie gwarantuje poprawności funkcjonowania na innych centralach. W przypadku gdy okaże się że u kogoś wychodzi że takie połączenia mają po jedną sekundę i kosztują jeden impuls, to nie pozostaje wam nic innego jak złożyć reklamację...

[03.04] Częstotliwości

Jeżeli phreaking, to nie powinno zabraknąć tonów DTMF. Przy okazji są rozpisane normy co do sygnałów wołania, itp.

[03.05] Słowniczek

Poniżej są opisane często używane skróty, i pojęcia. Ludzi którzy mają chociaż trochę pojęcia o telefonach, przepraszam za tłumaczenie niektórych naprawdę prostych pojęć, ale naprawdę nie wszyscy do końca znają ich znaczenie.

CMM, Cema

Centrala Międzymiastowa - centrala (w Warszawie jest to EWSD) obsługująca ruch międzymiastowy. Ma połączenie z każdym cetem (CT), i także działa na podobnej zasadzie. W Warszawie mieści się ona na ul. Św. Barbary, w CRiT (Centrum Radiokomunikacji i Telekomunikacji).

CET, CT

Centrala Tranzytowa - centrala (S-12), która także spełnia swoje normalne zadanie, pośrednicząca w łączności międzycentralowej. Pomaga się w 'dogadaniu' się np. K-66 (pracującej dekadą) i Pentaconty (pracującej kodem R-2). W Warszawie jest 8 CT połączonych ze sobą gwiaździście.

Dekada

Wybieranie pulsowe, impulsowe, itp., polegające na okresowym odłączaniu telefonu od linii na krótkie okresy czasu (ok. 100-200 ms). Sposób wybierania który obsługuje każda centrala, dostępny w każdym aparacie. Cyfrom 1..9 odpowiada 1..9 impulsów, natomiast cyfrze 0 odpowiada 10.

RSU, RDLU, kontener

Remote Subscriber Unit - wyniesiony blok abonencki lub RDLU (Remote Digital Line Unit). Część centrali, znajdująca się w innym miejscu niż jej reszta. Centrala nie działa na pełnych prawach, tylko tak jak by była fragmentem danej centrali. Np. CT Ząbkowska (S-12), to jedna centrala obsługująca prefiksy 618, 619, i 670, z tym że część obsługująca 670 jest usytuowana gdzie indziej niż właściwa część centrali. Główną przyczyną zastosowania takiego rozwiązania jest to, iż o wiele łatwiej (i taniej) jest wynieść taki kawałek tej centrali, i podłączyć ją kilkoma światłowodami, niż kłaść na przykład 4000 par kabli prosto z właściwej centrali. Analogiczne pojęcie do centrali kontenerowej w przypadku central mechanicznych i elektronicznych.