Radiowe nadajniki FM - info o witrynie...

Jak to robią profesjonaliści .

Radio pirackie - od czego się zaczyna ? Zapewne wielu z was w dzieciństwie lub młodości zafascynowane zostało ideą radia, tego magicznego środku przekazu myśli na odległość. Wielu z was marząc o pracy w radiu rozwijało swą pasję. Ale życie jak wiadomo bywa brutalne - nie każdemu dane było zatknąć się z prawdziwym radiem. Dlatego w poszukiwaniu substytutów, namiastki marzeń próbujemy naszych sił w radiu niezależnym, radiu pirackim. Dla wielu oprócz hobby zajęcie to stanowi niejako sposób na życie, częstokroć dorabiamy sobie do tego ideę bo wolne radio daje poczucie wolności wypowiedzi, możliwości nieskrępowanego przekazania innym ludziom swoich poglądów i myśli. Ale powoli dorastacie pozostawiając górnolotne ideę na pastwę czasu. Coraz częściej myślicie o prawdziwym radiu. Dlatego właśnie tutaj chciałbym wam przedstawić sposób funkcjonowania prawdziwego radia.

Swojego czasu kontakt nawiązał ze mną szef działu techniki pewnego warszawskiego radia. W moim pędzie do zdobywania coraz to nowych informacji postanowiłem za Jego pośrednictwem poznać profesjonalne radio niejako od kuchni. Dlatego za przyzwoleniem z moich pytań i jego odpowiedzi skonstruowałem coś na kształt wywiadu. Więc jeśli interesuje was sposób działania profesjonalnego radia serdecznie zapraszam do lektury. Może forma wywiadu jest nieco chaotyczna ale są to cytaty wyjąte z listów e-mail.

Pink > Interesuje mnie jak wygląda podejście do spraw technicznych w legalnych rozgłośniach. Jaki sprzęt nadawczy jest używany, jakich firm
Pietro > Na początku zaznaczę, że wymienię jedynie sprzęt należący do Radia [..] FM. Pozostałe nadajniki znajdujące się w Centrum Nadawczym Radiowo-Telewizyjnym na Pałacu Qltury w Warszawie należą do innych stacji radiowych lub do CRITu i myślę, że mogę wymienić jedynie ich nazwy. Sprzęt używany to excitery firm: RVR, Eddystone, Rhode-Shwarz, AEV. Końcówki mocy: RVR, Rhode-Shwarz, AEV. Kodery RDS- najczęściej tanie DTR, ale spotyka się też drogie Re. My nadajemy z Rhode-Shwarza+Orban+koder RDS [...]
Pink > Jaka jest ogólna budowa blokowa, na czym pracują stopnie wyjściowe (lampy, tranzystory - jakie, przy jakiej mocy),
Pietro > Idąc od anteny: promienniki ("właściwe anteny") -> jumpery (kable doprowadzające RF do promienników) -> Trójniki -> Fidery (kable doprowadzające RF z nadajnika) -> Końcówka mocy -> Exciter (wzbudnik) ->
    1) Na exciter możemy wejść dwoma kanałami audio (zbalansowane) i wtedy wykorzystujemy koder stereo w exciterze, lub:
    2) Na exciter wchodzimy sygnałem MPX np. z procesora dźwiękowego (jeżeli ma wbudowany stereokoder)
i dalej -> procesor dźwiękowy (właściwie teraz liczy się tylko jeden - Optimod Orban) -> łącze analogowe (lub analog/cyfra, gdy korzystamy z łącza cyfrowego). Dalej jest studio [...]
   Koder RDS podpina się albo pod specjalne wejście RDS IN (lub SCA IN) excitera, albo pod wejście MPX. W pierwszym wypadku z kodera bierzemy tylko sygnał RDS-u, a w drugim RDS+MPX. Oczywiście aby koder chodził musi on być zsynchronizowany z pilotem stereo. W pierwszym wypadku na wejście kodera możemy podać albo sygnał MPX (wtedy koder "wyciągnie" pilota), albo sam sygnał pilota (19 kHz- najczęściej jest takie wyjście z kodera stereo (prostokąt 1 Vpp))
   Sam exciter, którego zadaniem jest wysterowanie dopałki (końcówki mocy) ma regulowaną płynnie moc wyjściową (np. od 0 do 30W [niektóre do 10 W)). Moc wyjściowa zależy więc od mocy sterującej, np dopałka VL1000 (AEV) osiąga moc 1kW przy mocy sterującej 22 W. Dalsze zwiększanie mocy prowadzi do zadziałania układów zabezpieczających- nie wyciągnie się ani wata więcej...
   Oczywiście mówię tu o mocy wyjściowej nadajnika, a nie o mocy ERP (Equivalent radiated power) czyli o mocy promieniowanej. Ta zależy od zysku antenowego. Niech np. zestaw anten daje nam 8 dB zysku. Straty na jumperach, trójnikach i fiderze razem np. 2 dB. Czyli 6dB zysku. Teraz zasilamy to np stoma watami z nadajnika. Moc promieniowana ERP=około 200W.
   W końcówce mocy najczęściej (teraz) występują tranzystory MOSFET. W starszych końcówkach stosowane są jeszcze bipolarne tranzystory. Lampowce też są, ale...
Pink > Jak wygląda technika od strony przepisów (przestrzeganie mocy narzuconej przez koncesję kontrole emisji [...]
Pietro > To zależy od regionu a nawet od operatora stacji nadawczej, np. na Pałacu Qltury przestrzegają mocy rygorystycznie, gdzie indziej (np na Mariocie) podobno nie. Znany jest mi przypadek stacji posiadającej koncesję na 100W a nadającej 1,7 kW ERP!
Pamiętaj, że moc wyjściowa to tylko 10 % sukcesu. Reszta to lokalizacja oraz wysokość posadowienia anten.
Pink > Widzę iż zasadniczo profesjonalne radio przywiązuje mniejszą wagę do spraw związanych z nadajnikami (co szczególnie interesuje radioamatorów) na rzecz wyposażenia studia i jakości dźwięku. Ale jest to raczej logiczne. Dostęp do profesjonalnego sprzętu ułatwia życie (pomimo chyba kosmicznych cen).
Pietro > Jasne. Jak jeździsz Alfa Romeo to nie zastanawiasz się czy coś co dzwoni to zawory w silniku czy raczej komoorka... Ceny "kosmiczne" mogę podać przykładowo:
- procesor Optimod Orban (najuboższa wersja) 240 baniek
- średni koder RDS około 80 baniek
- exciter ~200
- dopałka 1kW około 300...500
Pink > Jak wywnioskowałem nadajnik Radia [...] zlokalizowany jest w innym miejscu niż studio więc ciekawi mnie w jaki sposób realizowany jest dosył sygnału. Korzystacie z konwencjonalnych łącz TCP/IP (telekomuna, inny prowider) czy jakichś specjalnych ?
Pietro > Oczywiście, że nadajnik jest w innym miejscu. Nikt o zdrowych zmysłach nie będzie ciągnął fidera do anten ze studia (najmarniej kilkaset metrów-tłumienność takiego badziewia to w najlepszym wypadku kilkanaście dB). Są 2 sposoby przesyłu sygnału ze studia do nadajnika: 2 kanały LB (analogowa usługa telepieska) (+trzeci na RDS - i tu używa się zwykłych modemów, bo transfer 2400 bodów w zupełności wystarcza) lub drugi sposób: przesył MPX. Ten ostatni to dla mnie chora idea, bo trudno jest przesłać sygnał o paśmie do 53 kHz bez jakichkolwiek zniekształceń fazy. A jak Ci zapewne wiadomo takie zniekształcenia to w najlepszym przypadku duże przesłuchy międzykanałowe). Z tego co wiem, to tylko jedna stacja w Warszawie tak robi. Co do łącz, to niestety telekomuna jest na tym rynku monopolistą. (Radio) dzierżawi 2 linie analogowe (w przyszłośći trzy-do RDS-u) do centrali. Tam stoi sobie A/D konwerter (przepustowość łącza cyfrowego 2 MB), którym spokojowo można by przesłać jeszcze sygnał dwóch innych rozgłośni (6 niezależnych kanałów). Potem znowu jest to przerabiane na analog (na Pałacu) Jeżeli kojarzysz Jazz Radio z Warszawy (106,8FM), które nadaje też w Krakowie (101FM- nadajnik 1kW, więc może do Ciebie dolatuje), to niegdyś przesyłali analogowo dwa kanały z W-wy do Krakowa. Dla mnie posrany pomysł, ale podobo z tę transmisję płacili tylko kilkukrotnie więcej niż za przesył ze studia na pałac. A że mieścili się w Akwarium (na dniach gdzieś się podobno przenoszą), to w linii prostej do nadajnika mieli 300 metrów). Teraz weszli na cyfrę+, więc problem mają z głowy.

Ciąg dalszy za niedługo...